با گذشت شش ماه از تهاجم روسیه به اوکراین، تلاشها برای ارزیابی اثرات زیستمحیطی جنگ هنوز در مراحل ابتدایی هستند. گلوله باران بی امان سایت های صنعتی اوکراین باعث انتشار مواد سمی شده که خاک و رودخانه های این کشور را آلوده کرده و تنوع زیستی غنی آن را تهدید می کند. با توجه به اینکه بیشتر ذخایر طبیعی اوکراین در مناطق درگیری واقع شده است، فعالان هشدار می دهند که میزان خسارت هنوز کشف نشده است.
پس از شش ماه جنگ ویرانگر بین دو همسایه، تصاویر تانک های روسی سوخته رها شده در امتداد جاده ها و مسیرهای اوکراین به منظره ای آشنا تبدیل شده است. بر اساس آمار اطلاعاتی ایالات متحده، هزینه زیست محیطی بیش از 5000 غرق شده نظامی که نیروهای مسکو تاکنون از دست داده اند، کمتر شناخته شده است.
گروه حفاظت از طبیعت اوکراین (UNCG) که یک گروه حامی محیط زیست است، می گوید: تانک های روسی می توانند بین 500 تا 1600 لیتر سوخت حمل کنند. در حالی که برخی از مخازن مسکو – به طور مشهور – خالی کار می کردند، برخی دیگر همچنان به نشت سوخت و روان کننده ادامه می دادند. این سازمان غیردولتی هشدار میدهد: «اینها حاوی سرب و سایر فلزات سنگین، آرنهای چند حلقهای هستند که در تمام سوختهای فسیلی یافت میشوند و تعدادی دیگر از ترکیبات آلی فرار».
در حالی که جنگ در سراسر کشور ادامه دارد، آلودگی خاک ها و آبراه ها یکی از نگرانی های اصلی فعالان محیط زیست است. اوکراین یکی از صنعتی ترین کشورهای اروپایی است که حدود 6 میلیارد تن زباله مایع حاصل از معادن زغال سنگ، کارخانه های شیمیایی و سایر صنایع سنگین را در خود جای داده است. در شش ماه گذشته، چنین سایتهای بسیار حساسی بیامان مورد هدف گلوله باران روسیه قرار گرفتهاند.
بر اساس داده های برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد، جنگ روسیه به مجموعه ای از سایت های حساس از جمله نیروگاه های هسته ای، زیرساخت های نفت و گاز، سکوهای حفاری، خطوط لوله توزیع، معادن زغال سنگ و سایت های کشاورزی و صنعتی آسیب وارد کرده است. انفجار در چنین مکان هایی باعث انتشار مواد خطرناکی از جمله حلال ها، کودها و اسید نیتریک در هوا شده است.
هوا و رودخانه مسموم
سازمان ملل در گزارشی در جولای نسبت به “میراث زیست محیطی سمی” برای اوکراین و منطقه گسترده تر هشدار داد، میراثی که اثرات آن “برای نسل های آینده” محسوس خواهد بود. چند روز بعد، وزارت محیط زیست اوکراین گزارشی را منتشر کرد که در آن جزئیات یک سری انفجارها در سایتهای صنعتی را گلوله باران روسیه متهم میکرد. این گزارش هشدار داد که “آتش سوزی در مقیاس بزرگ” ناشی از گلوله باران “به مسمومیت هوا توسط مواد به ویژه خطرناک منجر می شود” و خاطرنشان کرد که “آلاینده ها می توانند توسط باد در فواصل طولانی منتقل شوند”.
نمونه های گرفته شده از رودخانه ای در نزدیکی شهر ترنوپیل، در شرق لویو، سطوح آمونیاک 163 برابر بیشتر از حد معمول و سطوح نیترات 50 برابر بیش از حد، پس از اصابت بقایای موشک روسی به کارخانه کودهای شیمیایی در مجاورت را نشان می دهد. کیف همچنین نیروهای روسیه را به “حمله عمدی به زیرساخت های آبگیری، تصفیه و تامین آب و همچنین تاسیسات تصفیه فاضلاب” متهم کرده است.
UNCG همچنین توجه را به آلودگی ناشی از گوگرد موجود در بمبها جلب میکند و تأکید میکند که «اسید سولفوریک که در تماس با آب ایجاد میشود، دانهها و ریشههای گیاهی را از بین میبرد».
نیکولای دنیسوف، رئیس شبکه زیست محیطی Zoï، یک سازمان غیردولتی مستقر در سوئیس، گفت: “این درگیری هم از نظر شدت و هم از نظر گستردگی بسیار آلوده کننده است.” وی افزود: «هیچ منطقه ای از اوکراین در امان نبوده است.
حیات وحش در خطر
جنگلها، تالابها و استپهای حفاظتشده اوکراین، زیستگاه گونههای کمیاب متعددی از گیاهان است که بسیاری از آنها اکنون در معرض تهدید جنگ قرار دارند. UNCG فهرستی از 20 گیاه بومی تهیه کرده است که حفاظت از آنها اکنون به دلیل عبور خودروهای نظامی، گلوله باران بی امان و آتش سوزی های ویرانگر که در مناطق جنگی باقی مانده اند به خطر افتاده است.
بر اساس دادههای جمعآوریشده توسط تصاویر ماهوارهای ناسا، بر اساس دادههای جمعآوریشده توسط تصاویر ماهوارهای ناسا، بر اساس دادههای جمعآوریشده توسط این سازمان غیردولتی، که بیش از 37000 آتشسوزی ناشی از حملات بین فوریه و ژوئن (فقط چهار ماه پس از جنگ) را شمارش میکند، از هر سه هکتار از هر سه هکتار تخریب شده توسط آتشسوزی در اوکراین، یک هکتار بخشی از یک منطقه حفاظتشده است. .
UNCG ابراز تاسف کرد، گونههای گیاهی نادر اوکراین عمدتاً «در سرزمینهای تحت اشغال روسیه که بمبارانهای گستردهای در آن انجام میشود، یافت میشوند». اگر این گونه ها را در محیط طبیعی خود از دست بدهیم، برای همیشه آنها را از دست خواهیم داد.»
در سواحل جنوبی اوکراین، جنگ منجر به یک تلفات غیرمنتظره دیگر شده است. تشعشعات سونار از کشتیهای جنگی، دلفینهایی را که در دریای سیاه پرسه میزنند هدف قرار میدهند و به گوشهای داخلی آنها آسیب میرسانند. بر اساس آماری که توسط دانشمندان ترک، اوکراین، رومانیایی و بلغارستان انجام شده است، نزدیک به 3000 جسد در سواحل دریای سیاه پیدا شده است.
اوکراین همچنین یک منطقه ترانزیت برای پرندگان مهاجر است، به ویژه مناطق ساحلی آن که به عنوان مکان لانه سازی عمل می کنند. طبق گفته گروه حفاظت از طبیعت اوکراین، که اعضای آن دیگر قادر به دسترسی به مناطق حفاظت شده برای ارزیابی خسارت نیستند، ذخایر طبیعی که در حال حاضر در مناطق جنگی واقع شده اند، “نقش بسیار مهمی در حفظ جمعیت بسیاری از گونه های پرندگان در مقیاس اروپایی دارند.”
پیشگیری – و مستندسازی – «اکوسید»
در حالی که کیف مسکو را به تلاش برای انجام “نسل کشی” در اوکراین متهم کرده است، سازمان های غیر دولتی مانند UNCK می گویند که ماموریت آنها جلوگیری از وقوع یک “کشورکشی” در این کشور است.
اولکسی واسیلیوک، مدیر این سازمان غیردولتی، گفت: «ما اطلاعات دقیقی نداریم زیرا در حال حاضر بررسی مناطق جنگی غیرممکن است، یا به دلیل وجود مین یا به دلیل اینکه آنها خط مقدم یا سرزمین های اشغالی هستند. اما هنوز هم ضروری است که تأثیر جنگ را تا حد امکان دقیق اندازه گیری کنیم.»
دنیسوف، که شبکه زیست محیطی Zoï او نقشه تعاملی از خطرات زیست محیطی درگیری را منتشر کرده است، گفت: ارزیابی میزان خسارت “زمانی که جنگ تمام شود زمان می برد.” وی افزود: «در این میان، ما باید تمام آثار درگیری را از نزدیک مستند کنیم تا بتوانیم پیامدهای آن را بر محیط زیست بسنجیم».
دولت اوکراین فهرستی از خسارات زیست محیطی خود را تهیه کرده است که روس ها مسئول آن هستند و در حال بررسی درخواست غرامت در دادگاه های بین المللی است. این کشور همچنین با یک طرح احیای محیطی که توسط اتحادیه اروپا و سایر شرکا تامین مالی شده است، امضا کرده است که خطوط آن ماه گذشته ارائه شد. این طرح به ویژه شامل “نوسازی” جنگل و ساخت مراکز توانبخشی برای حیوانات وحشی است.
با این حال، چندین سازمان محیط زیست نسبت به تلاش برای تسریع قطع درختان و تبدیل مناطق قدیمی جنگلی به زمین های کشاورزی هشدار داده اند. آنها نامه ای به کمیسیون اروپا ارسال کرده اند و از کمیسیون اروپا خواسته اند تا اطمینان حاصل کند که این ابتکار که شامل میلیاردها یورو کمک مالی و وام است، با شرایط محیطی سختگیرانه همراه است.
این مقاله ترجمه ای از اصل به زبان فرانسه است.